De geschiedenis van het Wilhelmus gaat terug naar het einde van de zestiende eeuw, maar als volkslied is het nog maar een "vitale oudere".
Vandaag is het precies 75 jaar geleden dat de ministerraad dit vers aanwees als nationale hymne.
Tot 10 mei 1932 was Wien Neêrlands bloed in d'adres vloeit het offciële volkslied. De multiculturele samenleving was nog ver weg, maar de tweede regel, "Van alle smetten vrij", was toen al omstreden.
Het Wilhelmus, dat al vaak bij officiële gelegenheden werd gezongen, had de voorkeur van koningin Wilhelmina. Bij de inhuldiging van de jonge vorstin in 1898 konk niet Wien Neêrlands bloed, maar het Wilhelmus.
Misterie
Het geschiedkundige verhaal rond het huidige volkslied wordt vooral bepaald door veel onbeantwoorde vragen.
"Eén van de leuke kanten van het Wilhelmus is dat het door zoveel mysterie wordt omgeven", zegt Martine de Bruin van het Meertens Instituut voor onderzoek en documentatie van de Nederlandse taal en cultuur.
De tekst van het huidige volkslied is waarschijnlijk geschreven rond 1570, tijdens de tachtigjarige oorlog tegen Spanje. "Niet bekend is waar het is gemaakt en door wie. We weten zelfs niet in welke taal het is geschreven. De oudste versie van de tekst die we kunnen terug vinden, is Duits."
Soldatenliedje
De melodie bestond toen al en komt vrijwel zeker niet uit de lage landen. "Waarschijnlijk is het oorspronkelijk een Frans soldatenliedje", zegt De Bruin. "Een spotliedje."
De melodie is door de eeuwen heen niet hetzelfde gebleven. In de achttiende eeuw was het stuk veranderd in wat wij nu de Prinsenmars noemen. Dat wijkt op zijn beurt ook weer af van het Wilhelmus zoals we dat nu kennen. De Prinsenmars van zanger Nico van de Meel en pianist Kees Schul is hierboven te horen.
Het Wilhelmus heeft het dankzij de overlevering in geschreven en gedrukte vorm al die jaren uitgehouden. Ook de teksten zijn veranderd. "Van de oudste teksten die we hebben gevonden weten we dat ze van het oorspronkelijke afwijken", zegt De Bruin.
Noten
Een voorbeeld daarvan is een opname die in 1966 is gemaakt van een oude versie van het Wilhelmus, gezongen door Jort Spanjer. Ook die is hierboven te horen.
Doordat de melodie er zoveel noten bij had gekregen, was het onvermijdelijk dat de teksten werden aangepast. "Het gevolg was dat er onzinteksten gingen ontstaan. Er werden lettergrepen toegevoegd en sommige stukjes veranderden in tiereliereliere of iets dergelijks."
Daar is het niet bij gebleven: wie op de site You Tube de zoektekst Wilhelmus intoetst, treft onder meer een jumpstyle-versie van het Nederlandse volkslied aan (zie link).